بهره‌برداری از اقیانوس‌ها و دریاها به لحاظ حمل و نقل، تجارت، منابع غذایی و دارویی، منابع معدنی و امنیت کشورهای ساحلی از اهمیت بسیار ویژه‌ای در جهان امروز برخوردار است. نظر به این اهمیت و با توجه به اینکه پهنه ی گسترده‌ای از قلمرو سرزمین ایران به طول بیش از 5700 کیلومتر را کرانه های آبی دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان تشکیل می‌دهد، وجود یک مؤسسه ملّی فعال در زمینه های مختلف علوم دریایی و اقیانوسی در جمهوری اسلامی ایران، همواره از اهمیت راهبردی برخوردار بوده است.
بر این اساس، مرکز ملّی اقیانوس‌شناسی با توجه به توافق صورت گرفته بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در اواخر سال ١٣٧٠ تأسیس گردید و در جلسه مورخ 8/12/ 88 شورای گسترش آموزش عالی کشور، با تبدیل آن به «مؤسسه ملّی اقیانوس شناسی»موافقت قطعی شد.
در بیست و دومین سال تاسیس مؤسسه ملّی اقیانوس‌شناسی، در نوزدهمین نشست عادی هیات امنای منطقه‌ی یک پژوهشی مورخ 25 اردیبهشت ماه 1392 و جلسه مورخ 18
خرداد 1392 شورای گسترش آموزش عالی با ارتقای مؤسسه ملّی اقیانوس‌شناسی به پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با سه پژوهشکده و سه مرکز ملی و یک مرکز منطقه ای موافقت شد.
پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی تحت پوشش وزرات علوم، تحقیقات و فناوری با اهداف زیر فعالیت می کند:
1- دستیابی به جایگاه نخست منطقه‌ای در اقیانوس شناسی و علوم جوی
2- محوریت ملّی در پژوهشهای اقیانوس‌شناسی و علوم جوی
3- ارایه همگانی داده‌ها و اطلاعات دریایی، اقیانوسی و جوی مرتبط با سطح طبقه بندی مناسب
4- پایش و مدل سازی فرایندهای دریایی و اقیانوسی
5- مطالعه، پیش بینی و هشدار مخاطرات دریایی، اقیانوسی و جوی
6- مطالعه و مدلسازی پدیدههای جوی، نوسانهای آب و هوایی، تغییر اقلیم و دیرینه اقلیم
7- توسعه فناوری‌های دریایی و اقیانوسی برای مطالعه و بهره برداری سبز
8- حضور در عرصه ی جنوبگان
9- توسعهی آموزشهای تخصصی و عمومی
10- توسعهی ساز و کارهای مناسب برای استقلال مالی
11- توسعهی همکاریهای ملّی، منطقه‌ای و بین‌المللی
وظايف:
- انجام پژوهش های بنیادی علمی و کاربردی در همه زمینه های اقیانوس شناسی (فیزیک، شیمی، محیط زیست، زمین شناسی، زیست شناسی، مهندسی، حقوق و روابط بین الملل، امنیت، اقتصاد و مدیریت دریایی)
- ایجاد و تجهیز آزمایشگاه های پژوهشی دریایی در ستاد و ایستگاه های پژوهشگاه در سواحل خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر
- همکاری با سازمانهای اجرایی دریایی در زمینه طرح‌های پژوهشی اختصاصی آنها بر اساس توافق دو جانبه
- برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت آموزشی در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه‌های مختلف اقیانوس‌شناسی
- کمک به دانشگاه ها در ایجاد دوره‌های دانشگاهی علوم و فنون دریایی
- در نظر گرفتن تمهیدات لازم برای انتقال فناوری‌های جدید و مناسب دریایی به داخل کشور
- برگزاری همایش‌های علمی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه‌های مرتبط
- ارایه مشاوره به مسوولان ذیربط برای تعیین خط مشی های دریایی
- تبادل داده‌ها و اطلاعات با سازمان‌ها و مراکز دریایی
پژوهشکده ها و گروه های پژوهشی:
1- پژوهشکده علوم دریایی
· گروه علوم زیستی دریا:
اهداف این گروه مطالعه، پيش‌بيني، هشدار و سازگاري با مخاطرات زیستی و زیست محیطی دريايي، تولید تجهیزات اندازه‌گیری و نمونه برداری زیستی و زیست محیطی دریایی، انجام گشت‌های دریایی در خزر، خلیج فارس و دریای عمان، ارایه خدمات علمی برای بهره‌برداری از دریاها و اقیانوس‌ها، مطالعه سلامت محیط‌های دریایی، مطالعه، شناسایی و استخراج ترکیبات طبیعی دریایی، تاسیس بانک ملی نمونه های دریایی- اقیانوسی ( National Marine Specimen Banking)، مشارکت در ایجاد ایستگاه‌های پایش دائمی در سه دریا، توسعه زیست فناوري‌هاي نوين دريايي، مشارکت در ایجاد پایگاه تحقیقاتی زیر آب در خلیج فارس است.
· گروه علوم غیرزیستی دریا:
عمده فعالیت های این گروه بر توسعه فناوري‌هاي نوين دريايي، مدل‌سازي پديده‌هاي غیرزیستی دريايي، مطالعه، پيش‌بيني، هشدار و سازگاري با مخاطرات غیرزیستی دريايي، ظرفیت‌سازی برای حضور در عرصه‌ی اقیانوس‌ها و به ویژه در اقیانوس هند و جنوبگان، گسترش دانش اقیانوس‌شناسی با ارایه آموزشهای تخصصی و عمومی، ارایه خدمات علمی برای بهره‌برداری از دریاها و اقیانوس‌ها، تولید تجهیزات اندازه‌گیری و نمونه برداری دریایی، انجام گشت‌های دریایی در خزر، خلیج فارس و دریای عمان، مشارکت در ایجاد ایستگاه‌های پایش دائمی در سه دریای پیرامونی کشور متمرکز شده است.
· گروه حقوق و مطالعات راهبردی دریا:
تعیین راهبردهای ایجاد پایگاه جمهوری اسلامی ایران در جنوبگان با بررسی ابعاد مختلف حقوقی، اقتصادی و فرهنگی، تبیین حقوق بین الملل محیط زیست و تحقیقات علمی دریایی، تبیین راهبردهای دستیابی به توسعه اقتصادی سواحل با تاکید بر توسعه پایدار، مدیریت سواحل و دریاها در راستای اهداف توسعه چشم‌انداز از اهداف و فعالیت های این گروه می باشد.
2-پژوهشکده علوم جوی
· گروه پدیده های هوا- دریا:
این گروه در زمینه های مدل سازی پدیده های هوا- دریا ( مواج بادرانده، برکشند توفان، بادهای دریا به ساحل و ساحل به دریا....)، تعیین میدان باد دریاهای ایران، مدل سازی توفان های تندری و تندوزهای موثر بر سواحل و دریاهای ایران، اصلاح و بومی سازی مدل های جریان و امواج باد رانده موجود، ارائه آموزشهای تخصصی و عمومی فعالیت میکند.
· گروه اقلیم شناسی:
مطالعه و بررسی رویدادهای فصلی مهم اقلیمی موثر بر کشور، شناخت و بررسی پدیده های حدی هواشناختی موثر بر مناطق ساحلی و دریایی ایران، بررسی مدل های پیش بینی اقلیمی مقیاس جهانی و میان مقیاس موجود و بومی سازی آنها، بررسی تغییرات اقلیمی، عوامل اقلیمی مناطق ساحلی و دریایی کشور با استفاده از مدل های بومی شده، مطالعه و بررسی تغییرات اقلیمی دیرینه، ارائه آموزش های تخصصی و عمومی از اهداف و فعالیت های این گروه می باشد.
· گروه پیش بینی جوی:
این گروه بازبینی مدل های پیش بینی جوی بزرگ مقیاس موجود به منظور فراسنجی ضرایب و بومی سازی آنها، طراحی مدل های پیش بینی جوی اقیانوسی میان مقیاس، طراحی مدل های فرایابی آماری، صدور پیش بینی های جوی اقیانوسی اصلاحی جهت مرکز مخاطرات جوی اقیانوسی، ارائه آموزش های تخصصی و عمومی را در رئوس کار خود دارد.
3- پژوهشکده فناوری و مهندسی دریا
· گروه داده‌های اقیانوسی و سنجش از راه دور:
عمده فعالیت های این گروه تکمیل و بهینهسازی بانک اطلاعاتی داده‌های ماهوارهای اقیانوس‌شناسی، تکمیل و بهینهسازی بانک اطلاعاتی داده‌های مکانی دریاهای کشور، تکمیل و بهینهسازی بانک اطلاعاتی پارامترهای اقیانوس‌شناسی مستخرج از داده‌های ماهوارهای است.
· گروه اقیانوس‌شناسی ساحلی:
عمده فعالیت های این گروه جمعآوری اطلاعات پایه دریایی مورد نیاز در زمینه اقیانوس‌شناسی ساحلی، پهنهبندی سواحل از دیدگاه رژیم رسوبی، تهیه مراجع مورد نیاز کشور در زمینه مهندسی و مدیریت سواحل، انجام مدلسازیهای فیزیکی در زمینه سازههای ساحلی، تغییر شکل خط ساحلی و ... در آزمایشگاه ملّی اقیانوس شناسی و علوم جوی می باشد.
· گروه فناوری دریایی:
طراحی و راه‌اندازی آزمایشگاه ملّی اقیانوس شناسی و علوم جوی، ساخت و نصب نمونه از دستگاههای تولید انرژی از امواج، جریانها و بادهای دریایی، بومی سازی فناوری‌های نوین جهت برداشت اطلاعات دریایی از مناطق فرا ساحلی، بومیسازی تجهیزات فناوری زیر دریا نظیر: ROV، AUV، Sea Glider، Wet Submarine و Argo، توسعه مدلهای عددی دریایی، تهیه دستورالعملها و توصیههای مرتبط با فعالیت‌های مهندسی و فناوری‌های نوین دریایی را در رئوس کار خود دارد.
آزمایشگاه‌ها:
پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی ملّی اقیانوس‌شناسی دارای 5 آزمایشگاه مجهز در زمینه‌های زیر است:
· آزمایشگاه شیمی و محیط زیست دریا
· آزمایشگاه زیستشناسی دریا
· آزمایشگاه بیوتکنولوژی و میکرو ارگانیسم های دریایی
· آزمایشگاه زمینشناسی دریا
· آزمایشگاه فیزیک دریا
هم‌چنین پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی دارای دو مرکز ملّی پیش‌بینی و هشدار مخاطرات دریایی و مرکز ملّی داده‌های اقیانوسی است، در عین حال دو مرکز ملّی تحقیقات جنوبگان و مرکز منطقه‌ای اقیانوس‌شناسی در حال راه‌اندازی است.
پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی برای توسعه فعالیت‌های میدانی دریایی چهار مرکز پژوهشی در شهرهای نوشهر، بوشهر، بندرعباس و چابهار دایر کرده است.
بهره‌برداری از اقیانوس‌ها و دریاها به لحاظ حمل و نقل، تجارت، منابع غذایی و دارویی، منابع معدنی و امنیت کشورهای ساحلی از اهمیت بسیار ویژه‌ای در جهان امروز برخوردار است. نظر به این اهمیت و با توجه به اینکه پهنه ی گسترده‌ای از قلمرو سرزمین ایران به طول بیش از 5700 کیلومتر را کرانه های آبی دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان تشکیل می‌دهد، وجود یک مؤسسه ملّی فعال در زمینه های مختلف علوم دریایی و اقیانوسی در جمهوری اسلامی ایران، همواره از اهمیت راهبردی برخوردار بوده است.
بر این اساس، مرکز ملّی اقیانوس‌شناسی با توجه به توافق صورت گرفته بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در اواخر سال ١٣٧٠ تأسیس گردید و در جلسه مورخ 8/12/ 88 شورای گسترش آموزش عالی کشور، با تبدیل آن به «مؤسسه ملّی اقیانوس شناسی»موافقت قطعی شد.
در بیست و دومین سال تاسیس مؤسسه ملّی اقیانوس‌شناسی، در نوزدهمین نشست عادی هیات امنای منطقه‌ی یک پژوهشی مورخ 25 اردیبهشت ماه 1392 و جلسه مورخ 18
خرداد 1392 شورای گسترش آموزش عالی با ارتقای مؤسسه ملّی اقیانوس‌شناسی به پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با سه پژوهشکده و سه مرکز ملی و یک مرکز منطقه ای موافقت شد.
پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی تحت پوشش وزرات علوم، تحقیقات و فناوری با اهداف زیر فعالیت می کند:
1- دستیابی به جایگاه نخست منطقه‌ای در اقیانوس شناسی و علوم جوی
2- محوریت ملّی در پژوهشهای اقیانوس‌شناسی و علوم جوی
3- ارایه همگانی داده‌ها و اطلاعات دریایی، اقیانوسی و جوی مرتبط با سطح طبقه بندی مناسب
4- پایش و مدل سازی فرایندهای دریایی و اقیانوسی
5- مطالعه، پیش بینی و هشدار مخاطرات دریایی، اقیانوسی و جوی
6- مطالعه و مدلسازی پدیدههای جوی، نوسانهای آب و هوایی، تغییر اقلیم و دیرینه اقلیم
7- توسعه فناوری‌های دریایی و اقیانوسی برای مطالعه و بهره برداری سبز
8- حضور در عرصه ی جنوبگان
9- توسعهی آموزشهای تخصصی و عمومی
10- توسعهی ساز و کارهای مناسب برای استقلال مالی
11- توسعهی همکاریهای ملّی، منطقه‌ای و بین‌المللی
وظايف:
- انجام پژوهش های بنیادی علمی و کاربردی در همه زمینه های اقیانوس شناسی (فیزیک، شیمی، محیط زیست، زمین شناسی، زیست شناسی، مهندسی، حقوق و روابط بین الملل، امنیت، اقتصاد و مدیریت دریایی)
- ایجاد و تجهیز آزمایشگاه های پژوهشی دریایی در ستاد و ایستگاه های پژوهشگاه در سواحل خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر
- همکاری با سازمانهای اجرایی دریایی در زمینه طرح‌های پژوهشی اختصاصی آنها بر اساس توافق دو جانبه
- برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت آموزشی در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه‌های مختلف اقیانوس‌شناسی
- کمک به دانشگاه ها در ایجاد دوره‌های دانشگاهی علوم و فنون دریایی
- در نظر گرفتن تمهیدات لازم برای انتقال فناوری‌های جدید و مناسب دریایی به داخل کشور
- برگزاری همایش‌های علمی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه‌های مرتبط
- ارایه مشاوره به مسوولان ذیربط برای تعیین خط مشی های دریایی
- تبادل داده‌ها و اطلاعات با سازمان‌ها و مراکز دریایی
پژوهشکده ها و گروه های پژوهشی:
1- پژوهشکده علوم دریایی
· گروه علوم زیستی دریا:
اهداف این گروه مطالعه، پيش‌بيني، هشدار و سازگاري با مخاطرات زیستی و زیست محیطی دريايي، تولید تجهیزات اندازه‌گیری و نمونه برداری زیستی و زیست محیطی دریایی، انجام گشت‌های دریایی در خزر، خلیج فارس و دریای عمان، ارایه خدمات علمی برای بهره‌برداری از دریاها و اقیانوس‌ها، مطالعه سلامت محیط‌های دریایی، مطالعه، شناسایی و استخراج ترکیبات طبیعی دریایی، تاسیس بانک ملی نمونه های دریایی- اقیانوسی ( National Marine Specimen Banking)، مشارکت در ایجاد ایستگاه‌های پایش دائمی در سه دریا، توسعه زیست فناوري‌هاي نوين دريايي، مشارکت در ایجاد پایگاه تحقیقاتی زیر آب در خلیج فارس است.
· گروه علوم غیرزیستی دریا:
عمده فعالیت های این گروه بر توسعه فناوري‌هاي نوين دريايي، مدل‌سازي پديده‌هاي غیرزیستی دريايي، مطالعه، پيش‌بيني، هشدار و سازگاري با مخاطرات غیرزیستی دريايي، ظرفیت‌سازی برای حضور در عرصه‌ی اقیانوس‌ها و به ویژه در اقیانوس هند و جنوبگان، گسترش دانش اقیانوس‌شناسی با ارایه آموزشهای تخصصی و عمومی، ارایه خدمات علمی برای بهره‌برداری از دریاها و اقیانوس‌ها، تولید تجهیزات اندازه‌گیری و نمونه برداری دریایی، انجام گشت‌های دریایی در خزر، خلیج فارس و دریای عمان، مشارکت در ایجاد ایستگاه‌های پایش دائمی در سه دریای پیرامونی کشور متمرکز شده است.
· گروه حقوق و مطالعات راهبردی دریا:
تعیین راهبردهای ایجاد پایگاه جمهوری اسلامی ایران در جنوبگان با بررسی ابعاد مختلف حقوقی، اقتصادی و فرهنگی، تبیین حقوق بین الملل محیط زیست و تحقیقات علمی دریایی، تبیین راهبردهای دستیابی به توسعه اقتصادی سواحل با تاکید بر توسعه پایدار، مدیریت سواحل و دریاها در راستای اهداف توسعه چشم‌انداز از اهداف و فعالیت های این گروه می باشد.
2-پژوهشکده علوم جوی
· گروه پدیده های هوا- دریا:
این گروه در زمینه های مدل سازی پدیده های هوا- دریا ( مواج بادرانده، برکشند توفان، بادهای دریا به ساحل و ساحل به دریا....)، تعیین میدان باد دریاهای ایران، مدل سازی توفان های تندری و تندوزهای موثر بر سواحل و دریاهای ایران، اصلاح و بومی سازی مدل های جریان و امواج باد رانده موجود، ارائه آموزشهای تخصصی و عمومی فعالیت میکند.
· گروه اقلیم شناسی:
مطالعه و بررسی رویدادهای فصلی مهم اقلیمی موثر بر کشور، شناخت و بررسی پدیده های حدی هواشناختی موثر بر مناطق ساحلی و دریایی ایران، بررسی مدل های پیش بینی اقلیمی مقیاس جهانی و میان مقیاس موجود و بومی سازی آنها، بررسی تغییرات اقلیمی، عوامل اقلیمی مناطق ساحلی و دریایی کشور با استفاده از مدل های بومی شده، مطالعه و بررسی تغییرات اقلیمی دیرینه، ارائه آموزش های تخصصی و عمومی از اهداف و فعالیت های این گروه می باشد.
· گروه پیش بینی جوی:
این گروه بازبینی مدل های پیش بینی جوی بزرگ مقیاس موجود به منظور فراسنجی ضرایب و بومی سازی آنها، طراحی مدل های پیش بینی جوی اقیانوسی میان مقیاس، طراحی مدل های فرایابی آماری، صدور پیش بینی های جوی اقیانوسی اصلاحی جهت مرکز مخاطرات جوی اقیانوسی، ارائه آموزش های تخصصی و عمومی را در رئوس کار خود دارد.
3- پژوهشکده فناوری و مهندسی دریا
· گروه داده‌های اقیانوسی و سنجش از راه دور:
عمده فعالیت های این گروه تکمیل و بهینهسازی بانک اطلاعاتی داده‌های ماهوارهای اقیانوس‌شناسی، تکمیل و بهینهسازی بانک اطلاعاتی داده‌های مکانی دریاهای کشور، تکمیل و بهینهسازی بانک اطلاعاتی پارامترهای اقیانوس‌شناسی مستخرج از داده‌های ماهوارهای است.
· گروه اقیانوس‌شناسی ساحلی:
عمده فعالیت های این گروه جمعآوری اطلاعات پایه دریایی مورد نیاز در زمینه اقیانوس‌شناسی ساحلی، پهنهبندی سواحل از دیدگاه رژیم رسوبی، تهیه مراجع مورد نیاز کشور در زمینه مهندسی و مدیریت سواحل، انجام مدلسازیهای فیزیکی در زمینه سازههای ساحلی، تغییر شکل خط ساحلی و ... در آزمایشگاه ملّی اقیانوس شناسی و علوم جوی می باشد.
· گروه فناوری دریایی:
طراحی و راه‌اندازی آزمایشگاه ملّی اقیانوس شناسی و علوم جوی، ساخت و نصب نمونه از دستگاههای تولید انرژی از امواج، جریانها و بادهای دریایی، بومی سازی فناوری‌های نوین جهت برداشت اطلاعات دریایی از مناطق فرا ساحلی، بومیسازی تجهیزات فناوری زیر دریا نظیر: ROV، AUV، Sea Glider، Wet Submarine و Argo، توسعه مدلهای عددی دریایی، تهیه دستورالعملها و توصیههای مرتبط با فعالیت‌های مهندسی و فناوری‌های نوین دریایی را در رئوس کار خود دارد.
آزمایشگاه‌ها:
پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی ملّی اقیانوس‌شناسی دارای 5 آزمایشگاه مجهز در زمینه‌های زیر است:
· آزمایشگاه شیمی و محیط زیست دریا
· آزمایشگاه زیستشناسی دریا
· آزمایشگاه بیوتکنولوژی و میکرو ارگانیسم های دریایی
· آزمایشگاه زمینشناسی دریا
· آزمایشگاه فیزیک دریا
هم‌چنین پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی دارای دو مرکز ملّی پیش‌بینی و هشدار مخاطرات دریایی و مرکز ملّی داده‌های اقیانوسی است، در عین حال دو مرکز ملّی تحقیقات جنوبگان و مرکز منطقه‌ای اقیانوس‌شناسی در حال راه‌اندازی است.
پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی برای توسعه فعالیت‌های میدانی دریایی چهار مرکز پژوهشی در شهرهای نوشهر، بوشهر، بندرعباس و چابهار دایر کرده است.